Биографија
Станислав Јанковски, архитект роден во Варшава. Уште пред Втора Светкса Војна тој го заврши факултет за аркитектура на ПТеџничкиот Универзитет во Варшава. За жал, војната му ја прекине кариерата. Во 1945, после завршувањето на Војната, тој заминаа во Англиа каде што заврши урбанистички факултет. Кога се врати во Полска почна да работи во Центар за Реконструкцја на Градот Варшава. Следните 30 години го направи и воведе планот на реконструкцјата и развивањето на Варшава. Меѓу другите работи беше ангажиран во градење на Маршалката Населба (Marszałkowskа Dzielnicа Mieszkaniowа – MDM). Многу пати соработал со меѓународни организацји (на пример UNESCO или Црвен Крст) како експерт за граѓање урбанска инфраструкура за жртви на катастрофи.
Пред заминувањето
Во 1963 година во Скопје, главниот град на Македонија, живеело околу 200 илиади жители. Тоа беше најмногу населен град во јужна Југославија. Од цела Македонија доаѓале луѓе заради примање на високо образование или за работа. Секоја година градот го раширѕваше својот просторот а цто и се зголемуваше бројот на населението. Многу од тогашните жители го памтаат Скопје како многу убав, отворен и безбеден град.
На 26 јули 1963 година, во 5:17 часот Скопје го начека многу јак земјотрес. Тоа беше втор земјотрес во историјата на градот. Првиот земјотрес беше во 520 година. Во текот на времето Скопје многу пати беше уништено од војни, но никогаш не му се случило да биде толку уништено од страната на природа.
Земјотресот од 1963 година траеше пократко од 20 секунди. Во ова време повеќе од 70% на населени згради останна уништени или урнати. Како резултат живот го изгубилја 1070 луѓе, повеќе од 3000 беа ранени, но 150 илиади станаа бездомни.
Освен заселени згради исто така ги уништеа хотел Македонија во кој останаа убиени 180 луѓе, хотел Скопје, Музееј и седиште на Нацјоналната Банка на Југославија. Освен тоа уништена остана и Железничката Станица. Дел од неа, со урнат ѕид и часовник со задрѓано време на 5:17 цаатот– времето на земјотресот, до ден денеска останаа во центарот на градот како вид на споменик.
Иако епицентарот на замјотресот беше ситуиран во долината на река, населбата полоѓена од десната страна на Вардар – Стара Чаршија беше најмалку уништена. Исто и како Каменни Мост изграден за време на Османската Империа – симбол на градот и еден од најважните историјски споменици.
Големина на уништувањето а и бројот на жртвите ги допре политички елити и медиуми не само во Југославија, но низ цел свет. Југословенска влада доста брзо почна да и доделува помош на Македонија. Воколу градот направеа беа кампови за останите бездомни жители. Исто југословенската армиаим помагаше на жителите , а од цела држава беа праќани пакети и финансијска помош.
Во тоа време одлучено Скопје да биде реконструирано како „симбол на братството и единство на југословенските нации“. Но и цел свет, иако беше поделен од Ладната Војна, сепак успеа да се здружи пред ваквата идеа. Организацја на Заеднички Нацји одма организира меѓународна хуманитарна помош а во исто време почнаа да бидат правени плановите за реконструкцјата на градот.
Заминувањето - мотивација
После неколку недели од земјотрес исто владата на Полска одлучи да се придружи во помош на градот на кој му се случила, од различни причини, но сепак слична историјаа како на Варшава – целосно беше урнат.
Оваа трагична сличност на историјата на овие два града, ги принуди варшавски архитекти да се пријават за планирање на реконструкцјата на Скопје. Во истото време својата помош ја понудила грчката фирма Doxadis Associates која беше позната и ценена во светот. По одлука на експертите од УНЕСКО и југословенска влада двата тимови во време од една година требале да го подготват планот на реконструкцјата на градот.
Шефот на полскиот тим на урбанисти стана Станислав Јанковски.
Другиот полски архитект кој имаше големо влиане во реконструкцјата на градот беше Адолф Чиборовски. Исто како Станислав Јанковски и тој беше абсолвент на Факултет на Архитектура на Технички Университет во Варшава. После Втора Светска Војна и тој работеше во Центар за Реконструкцја на Градот Варшава. Измеѓу 1954 и 1956 беше главен урбанист во Комитет за Урбанистика и Архитектура, а од 1956 до 1964 беше главен архитект на Варшава. Во 1964 година стана директор на програма на Обединетите Нацји во врска со планирање на реконструкцјата на Скопје. Оваа функцја ја вршеше до 1967 година.
Секојдневниот живот во Македонија
Градоначелникот и владата на Скопје му дадоа на Јанковски сребрена медаља на градот Скопје како благодарение за помош, а освен тоа ги поканиле полски архитекти да помогнаат во следните проекти во врска со одградбата.
Во врска со градењето на Скопје работеа не само Јанковски и Чиборовски но целиот тим анонимни и заборавени полски архитекти и урбанисти. Главно внимание беше обрнето на безбедноста на новоградените здгради и куќи, градот за да биде подготвен за следните земјотреси. Но исто така посветувале време да изпланираат Скопје како модерен простор и развиен град. Локацјата на зградите ги децентрализирала и ограничувала нивнате големина. Ја разпланирале исто градска комуникацја така да од било кој место доаѓањето на работа да не трае повеќе од 45 минути. Во својата работа архитектите ги користиле најмодерни техники на урбанско планирање во тоа време.
Главниот град на Македонија до ден денес постои поради нивната работа. Работа, која во денешно време е недоволно доценета заради естетички контроверсји. Сепак неможе да се заборави за полскиотата трага во Македонија, која имала влиание во изградбата и реконструкцјата на Скопје. Скопје кој според планови на полските архитекти никогаш веќе не би требало да стане небезбедно на своите граѓани.
